বিষয়: জীবনের প্রক্রিয়া (Life Processes)
কোনটি জীবিত কিনা তা নির্ধারণের প্রধান মানদণ্ড কী?
a) বস্তুটির রং
b) দৃশ্যমান চলাচল
c) অণু চলাচল
d) বস্তুটির আকার
উত্তর: c) অণু চলাচলজীবন্ত প্রাণীর জীবনের প্রক্রিয়াগুলোর কাজ কী?
a) শুধুমাত্র বৃদ্ধি
b) গঠন ক্ষতি ও ভাঙন প্রতিরোধ করা
c) শুধুমাত্র প্রজনন
d) রং ও টেক্সচার বজায় রাখা
উত্তর: b) গঠন ক্ষতি ও ভাঙন প্রতিরোধ করাজীবনের প্রক্রিয়াগুলোর জন্য শক্তি সরবরাহকারী প্রক্রিয়াটি কী?
a) পরিপাক
b) নিষ্কাশন
c) পুষ্টি
d) শ্বসন
উত্তর: d) শ্বসনস্বপোষী পুষ্টিতে ক্লোরোফিলের ভূমিকা কী?
a) মাটি থেকে পুষ্টি শোষণ করে
b) সূর্যালোক শোষণ করে সালোকসংশ্লেষণে সাহায্য করে
c) উদ্ভিদের মধ্যে পানি পরিবহন করে
d) উদ্ভিদকে রোগ থেকে রক্ষা করে
উত্তর: b) সূর্যালোক শোষণ করে সালোকসংশ্লেষণে সাহায্য করেবায়বীয় শ্বসনের সময় কী ঘটে?
a) পাইরুভেট ল্যাকটিক অ্যাসিডে পরিণত হয়
b) পাইরুভেট কার্বন ডাই-অক্সাইড এবং পানিতে ভেঙে যায়
c) অক্সিজেন ব্যবহার করা হয় না
d) ATP উৎপন্ন হয় না
উত্তর: b) পাইরুভেট কার্বন ডাই-অক্সাইড এবং পানিতে ভেঙে যায়
বিষয়: পুষ্টি (Nutrition)
নিম্নলিখিত কোনটি স্বপোষী পুষ্টির অংশ নয়?
a) কার্বন ডাই-অক্সাইড
b) পানি
c) অক্সিজেন
d) ক্লোরোফিল
উত্তর: c) অক্সিজেনপরিপাকে এনজাইমের ভূমিকা কী?
a) জটিল পদার্থগুলোকে সরল পদার্থে ভেঙে ফেলা
b) দেহে পুষ্টি সঞ্চয় করা
c) রক্তে পুষ্টি শোষণ করা
d) উপরোক্ত কোনোটিই নয়
উত্তর: a) জটিল পদার্থগুলোকে সরল পদার্থে ভেঙে ফেলামানুষের দেহে কার্বোহাইড্রেটের পরিপাক প্রধানত কোথায় ঘটে?
a) পাকস্থলী
b) বৃহদান্ত্র
c) ক্ষুদ্রান্ত্র
d) মুখগহ্বর
উত্তর: d) মুখগহ্বরপরিপাকের জন্য পিত্তরস কোন অঙ্গ থেকে উৎপন্ন হয়?
a) পাকস্থলী
b) অগ্ন্যাশয়
c) যকৃত
d) ক্ষুদ্রান্ত্র
উত্তর: c) যকৃতউদ্ভিদে শক্তি সঞ্চয়ের প্রধান মাধ্যম কোনটি?
a) গ্লাইকোজেন
b) গ্লুকোজ
c) স্টার্চ
d) ফ্রুক্টোজ
উত্তর: c) স্টার্চ
১. জীবনের প্রক্রিয়াসমূহের পরিচিতি
জীবনের প্রক্রিয়া কী?
a) যেকোনো জীববৈজ্ঞানিক কার্যকলাপ
b) একটি প্রক্রিয়া যা জীবন্ত গঠন বজায় রাখতে ও মেরামত করতে সাহায্য করে
c) যেকোনো কার্যকলাপ যা শক্তি ব্যয় করে
d) শুধুমাত্র মানুষের জন্য নির্দিষ্ট একটি প্রক্রিয়া
উত্তর: b) একটি প্রক্রিয়া যা জীবন্ত গঠন বজায় রাখতে ও মেরামত করতে সাহায্য করেকেন দৃশ্যমান চলাচল জীবন নির্ধারণের জন্য যথেষ্ট নয়?
a) অনেক জীবন্ত জিনিস চলাচল করে না
b) চলাচল অণু স্তরে ঘটতে পারে
c) অ-জীবন্ত জিনিসও চলতে পারে
d) উপরের সবগুলো
উত্তর: d) উপরের সবগুলোভাইরাস জীবন্ত কিনা তা নিয়ে বিতর্ক কেন?
a) তারা শ্বাস-প্রশ্বাস করে না
b) তারা হোস্ট সেলে প্রবেশ করার আগে অণু চলাচল দেখায় না
c) তারা বংশবৃদ্ধি করতে পারে না
d) তারা বৃদ্ধি পায় না
উত্তর: b) তারা হোস্ট সেলে প্রবেশ করার আগে অণু চলাচল দেখায় না
২. পুষ্টি
যে ধরনের পুষ্টি অজৈব পদার্থ থেকে জৈব পদার্থ তৈরি করে তা কী?
a) স্বপোষী (Autotrophic)
b) পরপোষী (Heterotrophic)
c) পচনপোষী (Saprotrophic)
d) পরজীবী (Parasitic)
উত্তর: a) স্বপোষী (Autotrophic)স্বপোষী পুষ্টির জন্য কোন প্রক্রিয়াটি প্রয়োজন?
a) রাসায়নিক সংশ্লেষণ (Chemosynthesis)
b) শ্বসন (Respiration)
c) সালোকসংশ্লেষণ (Photosynthesis)
d) পরিপাক (Digestion)
উত্তর: c) সালোকসংশ্লেষণ (Photosynthesis)লালার গুরুত্বপূর্ণ এনজাইম কী?
a) ট্রিপসিন (Trypsin)
b) পেপসিন (Pepsin)
c) স্যালিভারি অ্যামিলেস (Salivary amylase)
d) লিপেজ (Lipase)
উত্তর: c) স্যালিভারি অ্যামিলেস (Salivary amylase)মাশরুমের মতো ছত্রাক কীভাবে পুষ্টি গ্রহণ করে?
a) সালোকসংশ্লেষণ
b) বাইরের পচনের পর শোষণ
c) গ্রহণ ও অভ্যন্তরীণ পরিপাক
d) পরজীবিতা
উত্তর: b) বাইরের পচনের পর শোষণ
৩. শ্বসন
বায়বীয় শ্বসনের শেষ ফল কী?
a) অ্যালকোহল ও কার্বন ডাই-অক্সাইড
b) ল্যাকটিক অ্যাসিড
c) কার্বন ডাই-অক্সাইড ও পানি
d) গ্লুকোজ
উত্তর: c) কার্বন ডাই-অক্সাইড ও পানিজলজ প্রাণীরা স্থলজ প্রাণীদের তুলনায় দ্রুত শ্বাস নেয় কেন?
a) তাদের ফুসফুস ছোট
b) জলে দ্রবীভূত অক্সিজেন বায়ুমণ্ডলীয় অক্সিজেনের চেয়ে কম
c) তাদের বেশি শক্তি প্রয়োজন
d) তারা ঠান্ডা রক্তের প্রাণী
উত্তর: b) জলে দ্রবীভূত অক্সিজেন বায়ুমণ্ডলীয় অক্সিজেনের চেয়ে কমমানুষের ফুসফুসে কোন গঠন গ্যাসের বিনিময়ের জন্য দায়ী?
a) ব্রঙ্কি (Bronchi)
b) অ্যালভিওলি (Alveoli)
c) ট্র্যাকিয়া (Trachea)
d) ডায়াফ্রাম (Diaphragm)
উত্তর: b) অ্যালভিওলি (Alveoli)
৪. পরিবহন
উদ্ভিদে জল পরিবহনের জন্য কোন টিস্যু দায়ী?
a) ফ্লোয়েম (Phloem)
b) জাইলেম (Xylem)
c) ক্যাম্বিয়াম (Cambium)
d) এপিডার্মিস (Epidermis)
উত্তর: b) জাইলেম (Xylem)মানুষের হৃদয় চারটি প্রকোষ্ঠে বিভক্ত কেন?
a) অক্সিজেনযুক্ত ও অক্সিজেনহীন রক্ত মেশা প্রতিরোধ করার জন্য
b) রক্ত দ্রুত পাম্প করার জন্য
c) অঙ্গের আকার কমানোর জন্য
d) অস্থায়ীভাবে অক্সিজেন সংরক্ষণের জন্য
উত্তর: a) অক্সিজেনযুক্ত ও অক্সিজেনহীন রক্ত মেশা প্রতিরোধ করার জন্যরক্ত প্লেটলেটের কাজ কী?
a) অক্সিজেন পরিবহন করা
b) পুষ্টি শোষণ করা
c) রক্ত জমাট বাঁধতে সাহায্য করা
d) বর্জ্য অপসারণ করা
উত্তর: c) রক্ত জমাট বাঁধতে সাহায্য করাউদ্ভিদে ট্রান্সলোকেশন কী?
a) জাইলেম দিয়ে খনিজ পদার্থের পরিবহন
b) জাইলেম দিয়ে পানির পরিবহন
c) ফ্লোয়েম দিয়ে খাদ্যের পরিবহন
d) স্টোমাটার মাধ্যমে গ্যাসের পরিবহন
উত্তর: c) ফ্লোয়েম দিয়ে খাদ্যের পরিবহন
৫. নিষ্কাশন
মানুষের প্রধান নিষ্কাশন অঙ্গ কী?
a) যকৃত
b) কিডনি
c) পাকস্থলী
d) ফুসফুস
উত্তর: b) কিডনিকিডনিতে কোন গঠন রক্ত পরিশ্রুতির জন্য দায়ী?
a) ইউরেটার
b) নেফ্রন
c) ব্লাডার
d) বোম্যান্স ক্যাপসুল
উত্তর: b) নেফ্রনডায়ালাইসিসের সময় কোন বর্জ্য রক্ত থেকে অপসারণ করা হয়?
a) কার্বন ডাই-অক্সাইড
b) নাইট্রোজেনযুক্ত বর্জ্য
c) অক্সিজেন
d) পানি
উত্তর: b) নাইট্রোজেনযুক্ত বর্জ্য
সংক্ষিপ্ত উত্তর MCQs (SAQs)
জীবন্ত জীবদের জন্য অণুগত চলাচল কেন প্রয়োজন?
- A) গঠনগত ক্ষতির জন্য
- B) সাজানো এবং মেরামত বজায় রাখতে
- C) গমন করার জন্য
- D) বর্জ্য নির্গমনের জন্য
উত্তর: B
জীবন প্রক্রিয়া কী?
- A) বৃদ্ধি এবং প্রজনন
- B) অপরিহার্য রক্ষণাবেক্ষণ প্রক্রিয়া
- C) বাহ্যিক পরিবেশের প্রতিক্রিয়া
- D) জীবদের মধ্যে আকস্মিক কার্যকলাপ
উত্তর: B
অ্যামিবা কীভাবে খাদ্য গ্রহণ করে?
- A) সিলিয়ার মাধ্যমে
- B) আঙুল-সদৃশ প্রক্ষেপণের মাধ্যমে
- C) প্রসারণের মাধ্যমে
- D) অমোসিসের মাধ্যমে
উত্তর: B
স্বভোজী পুষ্টির জন্য প্রধান উপাদান কী?
- A) অক্সিজেন
- B) নাইট্রোজেন
- C) কার্বন ডাই অক্সাইড এবং জল
- D) প্রোটিন
উত্তর: C
হজমের সময় লালা কেন গুরুত্বপূর্ণ?
- A) এটি দাঁত পরিষ্কার করে
- B) এটি খাদ্যকে সিক্ত করে
- C) এটি স্টার্চকে চিনিতে ভেঙে দেয়
- D) উপরের সবগুলো
উত্তর: D
দীর্ঘ উত্তর MCQs (LAQs)
মানুষের ডাবল সার্কুলেশন প্রক্রিয়া ব্যাখ্যা করুন।
- A) রক্ত প্রতি চক্রে একবার হৃদয়ে যায়
- B) অক্সিজেনযুক্ত এবং অক্সিজেনহীন রক্ত মেশানো হয়
- C) রক্ত প্রতি চক্রে দুবার হৃদয়ে যায়, অক্সিজেনযুক্ত এবং অক্সিজেনহীন রক্ত পৃথক রাখে
- D) রক্ত শুধুমাত্র একদিকে সঞ্চালিত হয়
উত্তর: C
পুষ্টি শোষণে ভিলির ভূমিকা কী?
- A) শুধুমাত্র চর্বি শোষণ করে
- B) শোষণের জন্য পৃষ্ঠতল বৃদ্ধি করে
- C) রক্তে জল পরিবহন করে
- D) রক্তের সাথে গ্যাস বিনিময় করে
উত্তর: B
গাছপালা কীভাবে পানি ক্ষয় নিয়ন্ত্রণ করে?
- A) দিনের বেলা খুলে এবং রাতে বন্ধ করে
- B) গার্ড সেলের জল প্রবাহের মাধ্যমে
- C) সরাসরি বাতাসে জলীয় বাষ্পের প্রসারণ করে
- D) উপরের সবগুলো
উত্তর: B
বাইলের হজমে ভূমিকা কী?
- A) প্রোটিন ভাঙা
- B) পাকস্থলীর অ্যাসিড নিরপেক্ষ করা
- C) এনজাইম ক্রিয়ার জন্য চর্বি ইমালসিফাই করা
- D) অন্ত্রে জল শোষণ করা
উত্তর: C
নেফ্রনের কাজ কী?
- A) রক্ত ফিল্টার এবং প্রয়োজনীয় পদার্থ পুনরায় শোষণ
- B) লিম্ফ তরল উৎপাদন
- C) কার্বন ডাই অক্সাইড নিষ্কাশন
- D) জটিল কার্বোহাইড্রেট ভাঙা
উত্তর: A
অনুমান এবং কারণ (A&R) MCQs
অনুমান (A): সালোকসংশ্লেষণ একটি উপজাত হিসাবে অক্সিজেন উৎপন্ন করে।
কারণ (R): গ্লুকোজ ভাঙার জন্য গাছপালা সূর্যালোক প্রয়োজন।- A) উভয় A এবং R সত্য, এবং R A-এর সঠিক ব্যাখ্যা
- B) উভয় A এবং R সত্য, তবে R A-এর সঠিক ব্যাখ্যা নয়
- C) A সত্য, R মিথ্যা
- D) A মিথ্যা, R সত্য
উত্তর: C
অনুমান (A): মানুষের শ্বাসক্রিয়ায় উভয় অ্যারোবিক এবং অ্যানেরোবিক পথ অন্তর্ভুক্ত।
কারণ (R): হঠাৎ তীব্র শারীরিক ক্রিয়াকলাপের সময় মানুষের পেশি অ্যানেরোবিক শ্বাসক্রিয়া সম্পন্ন করে।- A) উভয় A এবং R সত্য, এবং R A-এর সঠিক ব্যাখ্যা
- B) উভয় A এবং R সত্য, তবে R A-এর সঠিক ব্যাখ্যা নয়
- C) A সত্য, R মিথ্যা
- D) A মিথ্যা, R সত্য
উত্তর: A
কেস-ভিত্তিক প্রশ্ন MCQs
- কেস: একজন শিক্ষার্থী স্টার্চ পরীক্ষার জন্য একটি বহুবর্ণপাত্রী পাতা ৬ ঘণ্টা সূর্যের আলোতে রেখে পরীক্ষা করেন।
প্রশ্ন: পরীক্ষায় অ্যালকোহল কেন ব্যবহার করা হয়?
- A) ক্লোরোফিল দ্রবীভূত করার জন্য
- B) আয়োডিন শোষণ করার জন্য
- C) পানি বাষ্পীভূত করার জন্য
- D) স্টার্চের উপস্থিতি পরীক্ষার জন্য
উত্তর: A
- কেস: দুটি পাত্রে রোপণকৃত উদ্ভিদকে ঘণ্টার নিচে রাখা হয়েছে, একটি পাত্রে কার্বন ডাই অক্সাইড শোষণকারী পটাসিয়াম হাইড্রোক্সাইড রয়েছে।
প্রশ্ন: দুটি উদ্ভিদের স্টার্চ পরীক্ষার ফলাফল কী হবে?
- A) উভয় উদ্ভিদে স্টার্চের উপস্থিতি দেখা যাবে
- B) কেবল পটাসিয়াম হাইড্রোক্সাইড ছাড়া উদ্ভিদে স্টার্চ উপস্থিত থাকবে
- C) কেবল পটাসিয়াম হাইড্রোক্সাইডযুক্ত উদ্ভিদে স্টার্চ উপস্থিত থাকবে
- D) কোনও উদ্ভিদেই স্টার্চ উপস্থিত থাকবে না
উত্তর: B
- কেস: একটি অ্যাকোয়ারিয়ামে মাছের মুখ এবং গিল স্লিটের ছন্দময় নড়াচড়া দেখা যায়।
প্রশ্ন: এই নড়াচড়ার গুরুত্ব কী?
- A) খাদ্য কণিকা ছাঁটাই করা
- B) গিলের মাধ্যমে অক্সিজেন বিনিময় করতে সাহায্য করা
- C) হজমে সহায়তা করা
- D) শরীর ঠান্ডা করা
উত্তর: B
- কেস: একটি পরীক্ষার টিউবে চিনি দ্রবণ এবং ইস্ট রাখা হয়, যা কিছুক্ষণ পরে চুনের পানিকে দুধসাদায় পরিণত করে।
প্রশ্ন: চুনের পানি দুধসাদা হওয়ার কারণ কী?
- A) গাঁজনের সময় অক্সিজেনের নির্গমন
- B) দ্রবণে ইথানলের উৎপত্তি
- C) ইস্টের মাধ্যমে কার্বন ডাই অক্সাইডের নির্গমন
- D) চিনি জল এবং কার্বনে রূপান্তর
উত্তর: C
ডায়াগ্রাম-ভিত্তিক প্রশ্ন MCQs
- একটি পাতা কাটা অংশ যেখানে ক্লোরোপ্লাস্ট দৃশ্যমান।
প্রশ্ন: ক্লোরোপ্লাস্টের প্রধান কাজ কী?
- A) গ্যাসের বিনিময়
- B) পানি শোষণ
- C) সালোকসংশ্লেষণ
- D) স্থানান্তরণ
উত্তর: C
- মানুষের শ্বাসপ্রশ্বাসের সিস্টেমের ডায়াগ্রাম দেখুন।
প্রশ্ন: অ্যালভিওলির কাজ কী?
- A) টিস্যুতে অক্সিজেন পরিবহন
- B) অক্সিজেন সংরক্ষণ
- C) বাতাস ও রক্তের মধ্যে গ্যাস বিনিময়
- D) ধূলা এবং জীবাণু ফিল্টার করা
উত্তর: C
- নেফ্রনের একটি চিত্র।
প্রশ্ন: বোম্যানের ক্যাপসুলে কী ঘটে?
- A) এনজাইম নিঃসরণ
- B) রক্ত পরিশোধন
- C) পানির পুনঃশোষণ
- D) ইউরিয়াকে অ্যামোনিয়ায় রূপান্তর করা
উত্তর: B
- স্টোমাটা খোলা থাকার চিত্র।
প্রশ্ন: স্টোমাটার খোলা এবং বন্ধ হওয়া কী দ্বারা নিয়ন্ত্রিত হয়?
- A) আলোর তীব্রতা
- B) গার্ড সেলে পানির প্রবাহ
- C) কার্বন ডাই অক্সাইডের ঘনত্ব
- D) উপরোক্ত সবগুলো
উত্তর: D
ফাঁকা স্থান পূরণ MCQs
- অক্সিজেন ছাড়াই গ্লুকোজ ভাঙার প্রক্রিয়াকে ________ বলা হয়।
- A) গাঁজন
- B) জারণ
- C) অ্যারোবিক শ্বাসক্রিয়া
- D) সালোকসংশ্লেষণ
উত্তর: A
- সালোকসংশ্লেষণের জন্য প্রয়োজনীয় সবুজ রঞ্জক হলো ________।
- A) হিমোগ্লোবিন
- B) ক্লোরোফিল
- C) মায়োগ্লোবিন
- D) কেরাটিন
উত্তর: B
- মানুষের রক্তে অক্সিজেন পরিবহন করে ________।
- A) শ্বেত রক্ত কণিকা
- B) প্লেটলেট
- C) প্লাজমা
- D) হিমোগ্লোবিন
উত্তর: D
- কিডনির গঠনগত ও কার্যকরী একক হলো ________।
- A) নেফ্রন
- B) অ্যালভিওলাস
- C) জাইলেম
- D) ফ্লোয়েম
উত্তর: A
মিলান MCQs
- নীচের উপাদানগুলো তাদের কাজের সাথে মিলান করুন:
| উপাদান | কাজ |
| A) জাইলেম | 1) খাদ্য পরিবহন |
| B) ফ্লোয়েম | 2) পুষ্টি শোষণ |
| C) ভিলি | 3) পানি পরিবহন |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-3, B-1, C-2
- C) A-2, B-1, C-3
- D) A-3, B-2, C-1
উত্তর: B
- নীচের এনজাইমগুলো তাদের ক্রিয়ার সাথে মিলান করুন:
| এনজাইম | ক্রিয়া |
| A) স্যালিভারি অ্যামাইলেস | 1) প্রোটিন ভাঙে |
| B) পেপসিন | 2) স্টার্চ ভাঙে |
| C) লাইপেজ | 3) চর্বি ভাঙে |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-2, B-1, C-3
- C) A-3, B-1, C-2
- D) A-2, B-3, C-1
উত্তর: B
সত্য/মিথ্যা প্রশ্ন MCQs
সত্য বা মিথ্যা: স্বভোজী জীব অন্য জীবদের উপর খাদ্যের জন্য নির্ভর করে।
উত্তর: মিথ্যাসত্য বা মিথ্যা: অ্যানেরোবিক শ্বাসক্রিয়া অ্যারোবিক শ্বাসক্রিয়ার চেয়ে বেশি শক্তি নির্গত করে।
উত্তর: মিথ্যাসত্য বা মিথ্যা: গাছপালা ট্রান্সপিরেশনের মাধ্যমে পানি হারায়।
উত্তর: সত্যসত্য বা মিথ্যা: মানুষের রক্তে প্লাজমা অক্সিজেন পরিবহন করে।
উত্তর: মিথ্যা (অক্সিজেন হিমোগ্লোবিন দ্বারা পরিবহন করা হয়)।
Topic: Life Processes
What is the main criterion to decide whether something is alive?
a) Color of the object
b) Visible movement
c) Molecular movement
d) Shape of the object
Answer: c) Molecular movementWhat is the function of life processes in living organisms?
a) Growth only
b) Preventing damage and breakdown of structure
c) Reproduction only
d) Maintaining color and texture
Answer: b) Preventing damage and breakdown of structureWhich process provides energy for life processes in organisms?
a) Digestion
b) Excretion
c) Nutrition
d) Respiration
Answer: d) RespirationWhat is the role of chlorophyll in autotrophic nutrition?
a) Absorbs nutrients from the soil
b) Facilitates photosynthesis by absorbing sunlight
c) Transports water within the plant
d) Protects the plant from diseases
Answer: b) Facilitates photosynthesis by absorbing sunlightWhat happens during aerobic respiration?
a) Pyruvate is converted into lactic acid
b) Pyruvate is broken into carbon dioxide and water
c) Oxygen is not utilized
d) ATP is not generated
Answer: b) Pyruvate is broken into carbon dioxide and water
Topic: Nutrition
Which of the following is not a part of autotrophic nutrition?
a) Carbon dioxide
b) Water
c) Oxygen
d) Chlorophyll
Answer: c) OxygenWhat is the role of enzymes in digestion?
a) Breakdown of complex substances into simpler ones
b) Storage of nutrients in the body
c) Absorption of nutrients into blood
d) None of the above
Answer: a) Breakdown of complex substances into simpler onesIn human beings, where does the digestion of carbohydrates primarily occur?
a) Stomach
b) Large intestine
c) Small intestine
d) Mouth
Answer: d) MouthWhich organ produces bile for digestion?
a) Stomach
b) Pancreas
c) Liver
d) Small intestine
Answer: c) LiverWhich is the primary storage form of energy in plants?
a) Glycogen
b) Glucose
c) Starch
d) Fructose
Answer: c) Starch
1. Introduction to Life Processes
What is a life process?
a) Any biological activity
b) A process that ensures maintenance and repair of living structures
c) Any activity that involves energy expenditure
d) A process specific to humans only
Answer: b) A process that ensures maintenance and repair of living structuresWhy is visible movement not a sufficient criterion for life?
a) Many living things do not move
b) Movement can occur at molecular levels
c) Non-living things can also move
d) All of the above
Answer: d) All of the aboveWhat is the controversy about viruses being alive?
a) They do not respire
b) They lack molecular movement until inside a host cell
c) They cannot reproduce
d) They do not grow
Answer: b) They lack molecular movement until inside a host cell
2. Nutrition
What type of nutrition involves the synthesis of organic materials from inorganic substances?
a) Autotrophic
b) Heterotrophic
c) Saprotrophic
d) Parasitic
Answer: a) AutotrophicWhich process is essential for autotrophic nutrition?
a) Chemosynthesis
b) Respiration
c) Photosynthesis
d) Digestion
Answer: c) PhotosynthesisWhat is the main enzyme in saliva that helps in digestion?
a) Trypsin
b) Pepsin
c) Salivary amylase
d) Lipase
Answer: c) Salivary amylaseHow do fungi like mushrooms obtain nutrition?
a) Photosynthesis
b) Absorption after external breakdown
c) Ingestion and internal digestion
d) Parasitism
Answer: b) Absorption after external breakdown
3. Respiration
What is the end product of aerobic respiration?
a) Alcohol and carbon dioxide
b) Lactic acid
c) Carbon dioxide and water
d) Glucose
Answer: c) Carbon dioxide and waterWhy do aquatic organisms breathe faster than terrestrial organisms?
a) They have smaller lungs
b) Dissolved oxygen in water is less than atmospheric oxygen
c) They need more energy
d) They are cold-blooded
Answer: b) Dissolved oxygen in water is less than atmospheric oxygenWhich structure in human lungs is responsible for gas exchange?
a) Bronchi
b) Alveoli
c) Trachea
d) Diaphragm
Answer: b) Alveoli
4. Transportation
Which tissue is responsible for the transport of water in plants?
a) Phloem
b) Xylem
c) Cambium
d) Epidermis
Answer: b) XylemWhy is the heart divided into four chambers in humans?
a) To prevent mixing of oxygenated and deoxygenated blood
b) To pump more blood quickly
c) To reduce the size of the organ
d) To store oxygen temporarily
Answer: a) To prevent mixing of oxygenated and deoxygenated bloodWhat is the function of blood platelets?
a) Transport oxygen
b) Absorb nutrients
c) Help in clotting
d) Remove waste
Answer: c) Help in clottingWhat is translocation in plants?
a) Movement of minerals through xylem
b) Movement of water through xylem
c) Movement of food through phloem
d) Movement of gases through stomata
Answer: c) Movement of food through phloem
5. Excretion
What is the main excretory organ in humans?
a) Liver
b) Kidney
c) Stomach
d) Lungs
Answer: b) KidneyWhich structure in the kidney is responsible for filtration of blood?
a) Ureter
b) Nephron
c) Bladder
d) Bowman’s capsule
Answer: b) NephronWhat waste product is removed from the blood during dialysis?
a) Carbon dioxide
b) Nitrogenous wastes
c) Oxygen
d) Water
Answer: b) Nitrogenous wastes
Short Answer MCQs (SAQs)
Why do living organisms need molecular movements?
- A) For structural breakdown
- B) For maintaining order and repair
- C) To perform locomotion
- D) To expel waste
Answer: B
What are life processes?
- A) Growth and reproduction
- B) Essential maintenance processes
- C) External environmental responses
- D) Random activities in organisms
Answer: B
How does amoeba ingest its food?
- A) Through cilia
- B) Using finger-like projections
- C) Via diffusion
- D) Through osmosis
Answer: B
What is the main component required for autotrophic nutrition?
- A) Oxygen
- B) Nitrogen
- C) Carbon dioxide and water
- D) Proteins
Answer: C
Why is saliva important during digestion?
- A) It cleanses the teeth
- B) It moistens the food
- C) It breaks down starch into sugars
- D) All of the above
Answer: D
Long Answer MCQs (LAQs)
Explain the process of double circulation in humans.
- A) Blood passes through the heart once per cycle
- B) Oxygenated and deoxygenated blood are mixed
- C) Blood passes through the heart twice per cycle, separating oxygen-rich and oxygen-poor blood
- D) Blood is circulated only in one direction
Answer: C
Describe the role of villi in nutrient absorption.
- A) Absorbing only fats
- B) Increasing the surface area for absorption
- C) Transporting water to blood
- D) Exchanging gases with blood
Answer: B
How do stomata regulate water loss in plants?
- A) By opening during the day and closing at night
- B) By swelling and shrinking of guard cells
- C) By diffusion of water vapor directly into the air
- D) By creating suction pressure in roots
Answer: B
What is the function of bile in digestion?
- A) Breaking down proteins
- B) Neutralizing stomach acids
- C) Emulsifying fats for better enzyme action
- D) Absorbing water in intestines
Answer: C
Explain the role of nephron in excretion.
- A) Filtering blood and reabsorbing useful substances
- B) Producing lymph fluid
- C) Excreting carbon dioxide
- D) Breaking down complex carbohydrates
Answer: A
Assertion and Reason (A&R) MCQs
Assertion (A): Photosynthesis produces oxygen as a by-product.
Reason (R): Plants require sunlight for the breakdown of glucose.- A) Both A and R are true, and R is the correct explanation of A
- B) Both A and R are true, but R is not the correct explanation of A
- C) A is true, R is false
- D) A is false, R is true
Answer: C
Assertion (A): Respiration in humans involves both aerobic and anaerobic pathways.
Reason (R): Human muscles perform anaerobic respiration during sudden vigorous activity.- A) Both A and R are true, and R is the correct explanation of A
- B) Both A and R are true, but R is not the correct explanation of A
- C) A is true, R is false
- D) A is false, R is true
Answer: A
Case-Based Questions MCQs
- Case: A student performs an experiment with a variegated leaf to test for starch after exposing it to sunlight for 6 hours.
Question: Why is alcohol used in the experiment?
- A) To dissolve chlorophyll
- B) To absorb iodine
- C) To evaporate water
- D) To test for starch presence
Answer: A
- Case: Two potted plants are placed under bell jars, one with potassium hydroxide (absorbs CO₂) and the other without it.
Question: What will happen to the starch test results of the two plants?
- A) Both will show starch presence
- B) Only the plant without potassium hydroxide will show starch presence
- C) Only the plant with potassium hydroxide will show starch presence
- D) None of the plants will show starch presence
Answer: B
- Case: A fish is observed in an aquarium. Its mouth and gill slits move rhythmically.
Question: What is the significance of this movement?
- A) To filter food particles
- B) To help in oxygen exchange through gills
- C) To assist in digestion
- D) To cool down its body
Answer: B
- Case: A test tube contains lime water and yeast culture in sugar solution. After some time, the lime water turns milky.
Question: What causes the lime water to turn milky?
- A) Release of oxygen during fermentation
- B) Formation of ethanol in the solution
- C) Release of carbon dioxide by yeast
- D) Breakdown of sugar into water
Answer: C
Diagram-Based Questions MCQs
- Refer to a cross-section of a leaf with visible chloroplasts.
Question: What is the primary function of chloroplasts?
- A) Gas exchange
- B) Absorption of water
- C) Photosynthesis
- D) Translocation
Answer: C
- Refer to a diagram of the human respiratory system.
Question: What is the function of alveoli?
- A) Transporting oxygen to tissues
- B) Storing oxygen
- C) Exchanging gases between air and blood
- D) Filtering dust and germs
Answer: C
- Refer to a labeled nephron structure.
Question: What happens at the Bowman’s capsule?
- A) Secretion of enzymes
- B) Filtration of blood
- C) Reabsorption of water
- D) Conversion of urea to ammonia
Answer: B
- Refer to a stomatal opening.
Question: What regulates the opening and closing of stomata?
- A) Light intensity
- B) Water flow in guard cells
- C) Carbon dioxide concentration
- D) All of the above
Answer: D
Fill-in-the-Blanks MCQs
- The process of breaking down glucose in the absence of oxygen is called ________.
- A) Fermentation
- B) Oxidation
- C) Aerobic respiration
- D) Photosynthesis
Answer: A
- The green pigment essential for photosynthesis is ________.
- A) Haemoglobin
- B) Chlorophyll
- C) Myoglobin
- D) Keratin
Answer: B
- In humans, oxygen is transported in blood by ________.
- A) White blood cells
- B) Platelets
- C) Plasma
- D) Haemoglobin
Answer: D
- The structural and functional unit of the kidney is the ________.
- A) Nephron
- B) Alveolus
- C) Xylem
- D) Phloem
Answer: A
Match the Following MCQs
- Match the following components with their function:
| Component | Function |
| A) Xylem | 1) Transports food |
| B) Phloem | 2) Absorbs nutrients |
| C) Villi | 3) Transports water |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-3, B-1, C-2
- C) A-2, B-1, C-3
- D) A-3, B-2, C-1
Answer: B
- Match the following enzymes with their action:
| Enzyme | Action |
| A) Salivary Amylase | 1) Breaks down proteins |
| B) Pepsin | 2) Breaks down starch |
| C) Lipase | 3) Breaks down fats |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-2, B-1, C-3
- C) A-3, B-1, C-2
- D) A-2, B-3, C-1
Answer: B
True/False Questions MCQs
True or False: Autotrophic organisms depend on other organisms for food.
Answer: FalseTrue or False: Anaerobic respiration releases more energy than aerobic respiration.
Answer: FalseTrue or False: Plants lose water through transpiration.
Answer: TrueTrue or False: Blood plasma transports oxygen in humans.
Answer: False (Oxygen is transported by haemoglobin in red blood cells).
জীৱনৰ প্ৰক্ৰিয়া (Life Processes)
কোনটো জীৱিত বুলি নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ মুখ্য মানদণ্ড হৈছে?
a) বস্তুটোৰ ৰং
b) দৃশ্যমান গতি
c) অণু গতি
d) বস্তুটোৰ আকাৰ
উত্তৰ: c) অণু গতিজীৱন্ত প্ৰাণীৰ জীৱনৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ কাৰ্য কি?
a) কেৱল বৃদ্ধি
b) গঠন ক্ষতি আৰু ভাঙন ৰোধ কৰা
c) কেৱল প্ৰজনন
d) ৰং আৰু গাঠনিক ৰূপ ৰক্ষা কৰা
উত্তৰ: b) গঠন ক্ষতি আৰু ভাঙন ৰোধ কৰাজীৱনৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে শক্তি যোগান ধৰা প্ৰক্ৰিয়া কিহে?
a) পচন
b) নিষ্কাশন
c) পুষ্টি
d) শ্বসন
উত্তৰ: d) শ্বসনস্বপোষী পুষ্টিত ক্ল'ৰ'ফিলৰ ভূমিকা কি?
a) মাটিৰ পৰা পুষ্টি শোষণ কৰা
b) সূৰ্যৰ পোহৰ শোষণ কৰি সালোকসংশ্লেষণত সহায় কৰা
c) উদ্ভিদৰ ভিতৰত পানী পৰিবহণ কৰা
d) উদ্ভিদক ৰোগৰ পৰা ৰক্ষা কৰা
উত্তৰ: b) সূৰ্যৰ পোহৰ শোষণ কৰি সালোকসংশ্লেষণত সহায় কৰাবায়ৱীয় শ্বসনৰ সময়ত কি হয়?
a) পাইৰুভেট লেকটিক এচিডত পৰিণত হয়
b) পাইৰুভেট কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড আৰু পানীত ভাঙি যায়
c) অক্সিজেন ব্যৱহাৰ নহয়
d) ATP উৎপন্ন নহয়
উত্তৰ: b) পাইৰুভেট কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড আৰু পানীত ভাঙি যায়
Topic: পুষ্টি (Nutrition)
তলৰ কোনটো স্বপোষী পুষ্টিৰ অংশ নহয়?
a) কাৰ্বন ডাই-অক্সাইড
b) পানী
c) অক্সিজেন
d) ক্ল'ৰ'ফিল
উত্তৰ: c) অক্সিজেনপচনত এনজাইমৰ ভূমিকা কি?
a) জটিল পদাৰ্থক সৰল পদাৰ্থত ভাঙি দিয়া
b) দেহত পুষ্টি সঞ্চয় কৰা
c) ৰক্তত পুষ্টি শোষণ কৰা
d) ওপৰৰ কোনোটিও নহয়
উত্তৰ: a) জটিল পদাৰ্থক সৰল পদাৰ্থত ভাঙি দিয়ামানুহৰ দেহত কাৰ্ব'হাইড্ৰেটৰ পচন প্ৰধানকৈ ক'ত হয়?
a) জঠৰ
b) ডাঙৰ অন্ত্ৰ
c) সৰু অন্ত্ৰ
d) মুখ গহ্বৰ
উত্তৰ: d) মুখ গহ্বৰপাচনত সহায়ৰ বাবে পিত্ত কোন অঙ্গৰ পৰা উৎপন্ন হয়?
a) জঠৰ
b) অগ্নাশয়
c) যকৃত
d) সৰু অন্ত্ৰ
উত্তৰ: c) যকৃতউদ্ভিদত শক্তি সঞ্চয়ৰ মুখ্য ৰূপ কি?
a) গ্লাইক'জেন
b) গ্লুকজ
c) ষ্টাৰ্চ
d) ফ্ৰুক্ট'জ
উত্তৰ: c) ষ্টাৰ্চ
১. জীৱন প্ৰক্ৰিয়া
জীৱন প্ৰক্ৰিয়া বুলিলে কি বুজায়?
a) যিকোনো জীৱবৈজ্ঞানিক কাৰ্য্য
b) জীৱিত গঠনসমূহৰ পৰিসৰ আৰু মৰামতি নিশ্চিত কৰা প্ৰক্ৰিয়া
c) যিকোনো কাৰ্য্য য’ত শক্তি খৰচ হয়
d) কেৱল মানুহৰ সৈতে জড়িত প্ৰক্ৰিয়া
উত্তৰ: b) জীৱিত গঠনসমূহৰ পৰিসৰ আৰু মৰামতি নিশ্চিত কৰা প্ৰক্ৰিয়া
দৃশ্যমান গতি কিয় জীৱনৰ পৰ্যাপ্ত মানদণ্ড নহয়?
a) বহুতো জীৱিত বস্তু নুঢ়ে
b) গতি আণৱিক পৰ্যায়ত ঘটিব পাৰে
c) নিৰ্জীৱ বস্তুসমূহেও গতি কৰিব পাৰে
d) ওপৰৰ সকলো
উত্তৰ: d) ওপৰৰ সকলো
ভাইৰাছবোৰ জীৱিত নে নহয় সেয়া কিয় বিতৰ্কৰ বিষয়?
a) সিহঁতে শ্বাস প্ৰশ্বাস লয় নে নহয়
b) সিহঁতৰ ভিতৰত কেৱল পোহনীয়া কোষত থকাৰ সময়হে আণৱিক গতি দেখা যায়
c) সিহঁতে প্ৰজনন কৰিব নোৱাৰে
d) সিহঁতে বৃদ্ধি নকৰে
উত্তৰ: b) সিহঁতৰ ভিতৰত কেৱল পোহনীয়া কোষত থকাৰ সময়হে আণৱিক গতি দেখা যায়
২. পৰিপোষণ
কোন পৰিপোষণত অনজৈৱ পদাৰ্থৰ পৰা জৈৱ পদাৰ্থৰ সংশ্লেষণ হয়?
a) স্বপোষী
b) পৰপোষী
c) মৃতপোষী
d) পৰজীৱী
উত্তৰ: a) স্বপোষী
স্বপোষী পৰিপোষণৰ বাবে কোনটো প্ৰক্ৰিয়া প্ৰয়োজনীয়?
a) ৰাসায়নিক সংশ্লেষণ
b) শ্বাস প্ৰশ্বাস
c) আলোক-সংযোজনা
d) হজম
উত্তৰ: c) আলোক-সংযোজনা
লালাত থকা প্ৰধান এনজাইমটো কি?
a) ট্ৰিপছিন
b) পেপছিন
c) লালা এমাইলেজ
d) লিপেজ
উত্তৰ: c) লালা এমাইলেজ
ম’হ যি পাৰা আদি ফুঙাসে কিদৰে পৰিপোষণ লাভ কৰে?
a) আলোক-সংযোজনা
b) বাহিৰৰ পৰিবেশত পদাৰ্থ গলোৱাৰ পিছত শোষণ কৰি
c) ভক্ষণ আৰু ভিতৰুৱা হজম
d) পৰজীৱী
উত্তৰ: b) বাহিৰৰ পৰিবেশত পদাৰ্থ গলোৱাৰ পিছত শোষণ কৰি
৩. শ্বাস প্ৰশ্বাস
বায়ুমণ্ডলীয় শ্বাস প্ৰশ্বাসৰ অন্তিম উৎপন্ন পদাৰ্থ কি?
a) এলকহল আৰু কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড
b) লেকটিক এচিড
c) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড আৰু পানী
d) গ্লুক’জ
উত্তৰ: c) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড আৰু পানী
জলজ প্ৰাণীয়ে স্থলজ প্ৰাণীৰ তুলনাত কিয় বেছিকৈ শ্বাস লয়?
a) সিহঁতৰ ফোপোলা সৰু হয়
b) পানীত গলিত অক্সিজেন বায়ুমণ্ডলীয় অক্সিজেনতকৈ কম
c) সিহঁতৰ অধিক শক্তি লাগে
d) সিহঁত ঠাণ্ডা-ৰক্তৰ প্ৰাণী
উত্তৰ: b) পানীত গলিত অক্সিজেন বায়ুমণ্ডলীয় অক্সিজেনতকৈ কম
মানুহৰ ফোপোলাৰ কোনটো গঠন গেছৰ আদান-প্ৰদানৰ বাবে দায়িত্বত থাকে?
a) ব্ৰংকাই
b) এলভিঅ’লাই
c) ট্রাকিয়া
d) ডায়াফ্ৰাম
উত্তৰ: b) এলভিঅ’লাই
৪. পৰিবহন
উদ্ভিদৰ পানী পৰিবহনৰ বাবে কোনটো তন্তু দায়িত্বত থাকে?
a) ফ্ল’এম
b) জাইলেম
c) কেম্বিয়াম
d) ইপিডাৰ্মিছ
উত্তৰ: b) জাইলেম
মানুহৰ হৃদয়টো কিয় চাৰিখন কোঠালৈ বিভক্ত কৰা হয়?
a) অক্সিজেনযুক্ত আৰু অক্সিজেনবিহীন তেজৰ মিশ্ৰণ ৰোধ কৰিবলৈ
b) অধিক তেজ সোনকালে পাম্প কৰিবলৈ
c) অংগটোৰ আকাৰ কম কৰিবলৈ
d) অক্সিজেন সংৰক্ষণ কৰিবলৈ
উত্তৰ: a) অক্সিজেনযুক্ত আৰু অক্সিজেনবিহীন তেজৰ মিশ্ৰণ ৰোধ কৰিবলৈ
ৰক্ত প্লেটলেটৰ কাম কি?
a) অক্সিজেন পৰিবহন কৰে
b) পুষ্টি শোষণ কৰে
c) ৰক্তৰ জমা প্ৰক্ৰিয়াত সহায় কৰে
d) বর্জ্য অপসাৰণ কৰে
উত্তৰ: c) ৰক্তৰ জমা প্ৰক্ৰিয়াত সহায় কৰে
গছৰ ‘ট্ৰান্সল’কেচন’ বুলিলে কি বুজায়?
a) জাইলেমৰ যোগেদি খনিজ পদাৰ্থ সৰবৰাহ
b) জাইলেমৰ যোগেদি পানীৰ সৰবৰাহ
c) ফ্ল’এমৰ যোগেদি খাদ্যৰ পৰিবহন
d) স্তোমাতাৰ যোগেদি গেছৰ পৰিবহন
উত্তৰ: c) ফ্ল’এমৰ যোগেদি খাদ্যৰ পৰিবহন
৫. অপসাৰণ
মানুহৰ মুখ্য অপসাৰক অংগটো কি?
a) যকৃত
b) কিডনী
c) পাকস্থলী
d) ফোপোলা
উত্তৰ: b) কিডনী
কিডনীৰ কোনটো গঠন তেজৰ পৰিশোধনৰ বাবে দায়িত্বত থাকে?
a) ইউৰেটাৰ
b) নেফ্ৰন
c) মূত্ৰাশয়
d) বাওমেনৰ ক্যাপচুল
উত্তৰ: b) নেফ্ৰন
ডায়ালাইছিছৰ সময়ত তেজৰ পৰা কোনটো বর্জ্য পদাৰ্থ আঁতৰ কৰা হয়?
a) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড
b) নাইট্ৰ’জেনযুক্ত বর্জ্য
c) অক্সিজেন
d) পানী
উত্তৰ: b) নাইট্ৰ’জেনযুক্ত বর্জ্য
চুটি উত্তৰৰ বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (SAQs)
প্ৰশ্ন: জীৱিত জীৱৰ বাবে কিয় অনুৱায়ী গতিৰ প্ৰয়োজন?
ক) গঠনাত্মক ভাঙনিৰ বাবে
খ) শৃংখলা আৰু মেরামতি সুৰক্ষিত কৰিবলৈ
গ) গতিশীলতা সম্পাদন কৰিবলৈ
ঘ) বর্জ্য নিৰ্গত কৰিবলৈ
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: জীৱন প্ৰক্ৰিয়া বুলিলে কি বুজায়?
ক) বৃদ্ধি আৰু প্ৰজনন
খ) প্ৰয়োজনীয় ৰক্ষণাবেক্ষণ প্ৰক্ৰিয়া
গ) বাহ্যিক পৰিৱেশৰ প্ৰতিক্ৰিয়া
ঘ) জীৱৰ এলোমেলীয়া কাৰ্যকলাপ
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: আমীবাই কেনেকৈ খাবাৰ গ্ৰহণ কৰে?
ক) চিলিয়াৰ জৰিয়তে
খ) আঙুলিৰ দৰে প্ৰসাৰিত অংশৰ সহায়ত
গ) প্ৰসৰণৰ জৰিয়তে
ঘ) অসমসিসৰ জৰিয়তে
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: স্বাৱংপোষিত পুষ্টিৰ বাবে প্ৰধান উপাদান কি?
ক) অক্সিজেন
খ) নাইট্ৰজেন
গ) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড আৰু পানী
ঘ) প্ৰ'টিন
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন: পৰিপাকৰ সময়ত থুথুৰ ভূমিকা কি?
ক) দাঁত পৰিষ্কাৰ কৰে
খ) খাদ্য আদ্ৰ কৰে
গ) ষ্টাৰ্চ চিনিত পৰিণত কৰে
ঘ) উপৰিউক্ত সকলো
উত্তৰ: ঘ
দীঘল উত্তৰৰ বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (LAQs)
প্ৰশ্ন: মানুহৰ দ্বিগুণ ৰক্ত সঞ্চালন প্ৰক্ৰিয়াটো বুজাই দিয়া।
ক) ৰক্ত এক চক্ৰত হৃদপিণ্ডৰ মাজেৰে এবাৰ পাৰ হয়।
খ) অক্সিজেনযুক্ত আৰু অক্সিজেনবিহীন ৰক্ত মিশ্ৰিত হয়।
গ) ৰক্ত এক চক্ৰত হৃদপিণ্ডৰ মাজেৰে দুবাৰ পাৰ হয়, অক্সিজেনযুক্ত আৰু অক্সিজেনবিহীন ৰক্ত পৃথক কৰে।
ঘ) ৰক্ত কেৱল এটা দিশত সঞ্চালিত হয়।
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন: পুষ্টি শোষণত ভিলিৰ ভূমিকা বৰ্ণনা কৰা।
ক) কেৱল চর্বি শোষণ কৰে।
খ) শোষণৰ বাবে পৃষ্ঠতল বৃদ্ধি কৰে।
গ) পানী ৰক্তলৈ পৰিবহন কৰে।
ঘ) ৰক্তৰ সৈতে গেছ বিনিময় কৰে।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: গছত পানী হ্ৰাস নিয়ন্ত্ৰণত স্তোমাটাৰ ভূমিকা কি?
ক) দিনত মুকলি আৰু ৰাতি বন্ধ হৈ থাকে।
খ) ৰক্ষী কোষৰ ফুলা-চোকা হৈ থাকে।
গ) পানীৰ বাষ্প সোজাকৈ বায়ুত প্ৰৱাহিত হয়।
ঘ) শিপাৰ চোষণ চাপ সৃষ্টি কৰে।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: পৰিপাকত পিত্তৰ ভূমিকা কি?
ক) প্ৰ'টিন ভাঙে।
খ) জঠৰৰ তেজ অভাৰ্জন কৰে।
গ) এনজাইমে চর্বি ভালকৈ কাৰ্য কৰে বুলি ইমালচিফাই কৰে।
ঘ) অন্ত্ৰত পানী শোষণ কৰে।
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন: নিৰ্গমনত নেফ্ৰনৰ ভূমিকা কি?
ক) ৰক্ত পৰিসঞ্চালন কৰে আৰু প্ৰয়োজনীয় পদাৰ্থ পুনঃশোষণ কৰে।
খ) লিম্ফ তরল উৎপন্ন কৰে।
গ) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড নিৰ্গমন কৰে।
ঘ) জটিল কাৰ্বোহাইড্ৰেট ভাঙে।
উত্তৰ: ক
যুক্তি ভিত্তিক বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (Assertion and Reason MCQs)
প্ৰশ্ন:
উক্তি (A): প্ৰকাশপ্ৰক্রিয়াই অক্সিজেন এটা উপ-উৎপাদ হিচাপে প্ৰস্তুত কৰে।
যুক্তি (R): গছে গ্লুক'জ ভাঙিবলৈ পোহৰৰ প্ৰয়োজন।
ক) A আৰু R দুয়ো সঠিক, আৰু R হৈছে Aৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
খ) A আৰু R দুয়ো সঠিক, কিন্তু R হৈছে Aৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
গ) A সঠিক, কিন্তু R ভুল।
ঘ) A ভুল, কিন্তু R সঠিক।
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন:
উক্তি (A): মানুহৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসত দুয়ো এবের'বিক আৰু এনেবৰ'বিক পথ অন্তৰ্ভুক্ত।
যুক্তি (R): হঠাতে তীব্ৰ কাৰ্যকলাপৰ সময়ত মানুহৰ পেশীয়ে এনেবৰ'বিক শ্বাস-প্ৰশ্বাস কৰে।
ক) A আৰু R দুয়ো সঠিক, আৰু R হৈছে Aৰ সঠিক ব্যাখ্যা।
খ) A আৰু R দুয়ো সঠিক, কিন্তু R হৈছে Aৰ সঠিক ব্যাখ্যা নহয়।
গ) A সঠিক, কিন্তু R ভুল।
ঘ) A ভুল, কিন্তু R সঠিক।
উত্তৰ: ক
কেছ ভিত্তিক বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (Case-Based Questions MCQs)
প্ৰশ্ন: এটা ছাত্ৰে এবাৰ্যগত পাতৰ ওপৰত এক পৰীক্ষা কৰে আৰু ৬ ঘণ্টাৰ বাবে চুৰ্যৰ পোহৰত থোৱাৰ পিছত ষ্টাৰ্চ পৰীক্ষা কৰে।
প্ৰশ্ন: পৰীক্ষাত কিয় এলকহ'ল ব্যৱহাৰ কৰা হয়?
ক) ক্ল'ৰ'ফিল গলোৱাৰ বাবে।
খ) আয়'ডিন শোষণৰ বাবে।
গ) পানী বাষ্প হৈ উড়ি যাবৰ বাবে।
ঘ) ষ্টাৰ্চৰ উপস্থিতি পৰীক্ষা কৰিবলৈ।
উত্তৰ: ক
প্ৰশ্ন: দুটা পটত লগোৱা গছ দুটা দুটা বেল জাৰত ৰখা হয়, য’ত এটা জাৰত পটাছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড থাকে (যি CO₂ শোষণ কৰে) আৰু আনটোত নাই।
প্ৰশ্ন: ষ্টাৰ্চ পৰীক্ষাৰ ফলাফল কি হব?
ক) দুয়োত ষ্টাৰ্চৰ উপস্থিতি দেখা যাব।
খ) কেৱল পটাছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড নথকা গছৰ ষ্টাৰ্চ উপস্থিতি দেখা যাব।
গ) কেৱল পটাছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড থকা গছত ষ্টাৰ্চ উপস্থিতি দেখা যাব।
ঘ) কোনো গছৰেই ষ্টাৰ্চৰ উপস্থিতি দেখা নাযাব।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: এখন একুৱেৰিয়ামত এটা মাছ দেখা যায়। ইয়াৰ মুখ আৰু গিলৰ ছিদ্ৰসমূহ লয়লয়া কৰি সৰৰে।
প্ৰশ্ন: এই গতিৰ গুৰুত্ব কি?
ক) খাদ্য কণিকা গুচাই ফেলা।
খ) গিলৰ জৰিয়তে অক্সিজেনৰ সলনি কৰিবলৈ।
গ) পৰিপাক সহায়ত।
ঘ) শৰীৰ ঠাণ্ডা কৰিবলৈ।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: এটা পৰীক্ষা টিউবত চিনি দ্ৰাৱণৰ সৈতে ইষ্ট সংস্কৃতি আৰু চুন পানী থোৱা আছে। কিছু সময়ৰ পিছত চুন পানী দুৱঁলি হৈ পৰে।
প্ৰশ্ন: চুন পানী দুৱঁলি হোৱাৰ কাৰণ কি?
ক) পচন প্ৰক্ৰিয়াৰ সময়ত অক্সিজেন মুকলি হয়।
খ) দ্ৰাৱণত ইথানল গঠিত হয়।
গ) ইষ্টৰ দ্বাৰা কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড মুকলি হয়।
ঘ) চিনি পানীত পৰি পানীত পৰিণত হয়।
উত্তৰ: গ
চিত্ৰ ভিত্তিক বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (Diagram-Based Questions MCQs)
প্ৰশ্ন: পাতৰ এটা আকৰ্ষণীয় অংশত ক্ল'ৰ'প্লাষ্টসমূহ দেখা যায়। ক্ল'ৰ'প্লাষ্টৰ প্ৰধান কাৰ্য কি?
ক) গেছৰ সলনি।
খ) পানী শোষণ।
গ) প্ৰকাশপ্ৰক্ৰিয়া।
ঘ) পৰিবহন।
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন: মানুহৰ শ্বাস প্ৰণালীৰ চিত্ৰত আলভিঅ’লি চিহ্নিত।
প্ৰশ্ন: আলভিঅ’লিৰ কাৰ্য কি?
ক) অক্সিজেন টিশ্যুত লৈ যোৱা।
খ) অক্সিজেন সংগ্ৰহ কৰা।
গ) বায়ু আৰু ৰক্তৰ মাজত গেছৰ সলনি।
ঘ) ধূলি আৰু ক্ৰিমিন গুচাই দিয়া।
উত্তৰ: গ
প্ৰশ্ন: নেফ্ৰনৰ গঠন চিত্ৰত ব’মেন কেপচুল দেখুৱাইছে।
প্ৰশ্ন: ব’মেন কেপচুলত কি হয়?
ক) এনজাইম নিঃসৰণ।
খ) ৰক্ত পৰিসঞ্চালন।
গ) পানী পুনঃশোষণ।
ঘ) ইউৰিয়াৰ এমোনিয়াত পৰিৱৰ্তন।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: স্তোমাটাল খোলাৰ চিত্ৰটোত।
প্ৰশ্ন: স্তোমাটাৰ খোলা-বন্ধ নিয়ন্ত্ৰণৰ কাৰণ কি?
ক) পোহৰৰ তীব্ৰতা।
খ) ৰক্ষী কোষত পানীৰ প্ৰবাহ।
গ) কাৰ্বন ডাইঅক্সাইডৰ সান্নিধ্য।
ঘ) ওপৰত উল্লেখ কৰা সকলো।
উত্তৰ: ঘ
পূৰণশীল বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (Fill-in-the-Blanks MCQs)
প্ৰশ্ন: অক্সিজেনৰ অনুপস্থিতিত গ্লুক'জ ভাঙি দিয়া প্ৰক্ৰিয়াটো কি বোলা হয়?
ক) গাঁজনি।
খ) অক্সিডেচন।
গ) এবৰিক শ্বাস-প্ৰশ্বাস।
ঘ) প্ৰকাশপ্ৰক্ৰিয়া।
উত্তৰ: ক
প্ৰশ্ন: প্ৰকাশপ্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সেউজীয়া ৰং পদাৰ্থটো কি?
ক) হেম’গ্ল’বিন।
খ) ক্ল’ৰ’ফিল।
গ) মায়’গ্ল’বিন।
ঘ) কেৰাটিন।
উত্তৰ: খ
প্ৰশ্ন: মানুহৰ শৰীৰত অক্সিজেন ৰক্তত কিমানদূৰ লৈ যোৱা হয়?
ক) শ্বেত ৰক্ত কণিকা।
খ) প্লেটলেট।
গ) প্লাজমা।
ঘ) হেম’গ্ল’বিন।
উত্তৰ: ঘ
প্ৰশ্ন: কিডনীৰ গঠনগত আৰু কাৰ্যাত্মক একক কি?
ক) নেফ্ৰন।
খ) আলভিঅ’লি।
গ) জাইলেম।
ঘ) ফ্ল’য়েম।
উত্তৰ: ক
মিলোৱা বহু-বিকল্প প্ৰশ্ন (Match the Following MCQs)
| উপাদান | কাৰ্য |
| A) জাইলেম | 3) পানী পৰিবহন কৰে। |
| B) ফ্ল’য়েম | 1) খাদ্য পৰিবহন কৰে। |
| C) ভিলি | 2) পুষ্টি শোষণ কৰে। |
উত্তৰ: B) A-3, B-1, C-2
| এনজাইম | কাৰ্য |
| A) চেলিভাৰী এমাইলেজ | 2) ষ্টাৰ্চ ভাঙে। |
| B) পেপছিন | 1) প্ৰ’টিন ভাঙে। |
| C) লিপেজ | 3) চর্বি ভাঙে। |
উত্তৰ: B) A-2, B-1, C-3
True/False প্ৰশ্ন (True/False Questions MCQs)
প্ৰশ্ন: স্বাৱংপোষিত জীৱে খাদ্যৰ বাবে আন জীৱৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
উত্তৰ: False
প্ৰশ্ন: এনেবৰ’বিক শ্বাস-প্ৰশ্বাস এবৰ’বিক শ্বাস-প্ৰশ্বাসতকৈ বেছি শক্তি মুক্ত কৰে।
উত্তৰ: False
প্ৰশ্ন: গছৰ পৰা পানী হ্ৰাস হয় স্থানান্তৰৰ জৰিয়তে।
উত্তৰ: True
প্ৰশ্ন: মানুহৰ ৰক্তত অক্সিজেন পৰিবহন ৰক্তৰ প্লাজমাই কৰে।
উত্তৰ: False (অক্সিজেন ৰক্তৰ ৰঙা কণিকাৰ হেম’গ্ল’বিনৰ দ্বাৰা পৰিবাহিত হয়)।
विषय: जीवन प्रक्रियाएँ (Life Processes)
जीवित होने का मुख्य मापदंड क्या है?
a) वस्तु का रंग
b) दृश्य गति
c) आणविक गति
d) वस्तु का आकार
उत्तर: c) आणविक गति
जीवों में जीवन प्रक्रियाओं का कार्य क्या है?
a) केवल वृद्धि
b) संरचना को टूटने और क्षति से बचाना
c) केवल प्रजनन
d) रंग और बनावट को बनाए रखना
उत्तर: b) संरचना को टूटने और क्षति से बचाना
जीवों में जीवन प्रक्रियाओं के लिए ऊर्जा कौन सी प्रक्रिया प्रदान करती है?
a) पाचन
b) उत्सर्जन
c) पोषण
d) श्वसन
उत्तर: d) श्वसन
स्वपोषी पोषण में क्लोरोफिल की क्या भूमिका होती है?
a) मिट्टी से पोषक तत्व अवशोषित करना
b) प्रकाश संश्लेषण में सूर्य के प्रकाश को अवशोषित करना
c) पौधे में पानी का परिवहन करना
d) पौधे को रोगों से बचाना
उत्तर: b) प्रकाश संश्लेषण में सूर्य के प्रकाश को अवशोषित करना
एरोबिक श्वसन के दौरान क्या होता है?
a) पाइरूवेट लैक्टिक एसिड में परिवर्तित हो जाता है
b) पाइरूवेट कार्बन डाइऑक्साइड और पानी में टूट जाता है
c) ऑक्सीजन का उपयोग नहीं होता
d) एटीपी उत्पन्न नहीं होती
उत्तर: b) पाइरूवेट कार्बन डाइऑक्साइड और पानी में टूट जाता है
विषय: पोषण (Nutrition)
निम्नलिखित में से कौन स्वपोषी पोषण का भाग नहीं है?
a) कार्बन डाइऑक्साइड
b) पानी
c) ऑक्सीजन
d) क्लोरोफिल
उत्तर: c) ऑक्सीजन
पाचन में एंजाइमों की भूमिका क्या होती है?
a) जटिल पदार्थों को सरल पदार्थों में तोड़ना
b) शरीर में पोषक तत्वों को संग्रहीत करना
c) रक्त में पोषक तत्वों का अवशोषण करना
d) उपरोक्त में से कोई नहीं
उत्तर: a) जटिल पदार्थों को सरल पदार्थों में तोड़ना
मनुष्यों में कार्बोहाइड्रेट का पाचन मुख्य रूप से कहाँ होता है?
a) पेट
b) बड़ी आंत
c) छोटी आंत
d) मुँह
उत्तर: d) मुँह
पाचन के लिए पित्त (Bile) कौन सा अंग बनाता है?
a) पेट
b) अग्न्याशय
c) यकृत (लिवर)
d) छोटी आंत
उत्तर: c) यकृत (लिवर)
पौधों में ऊर्जा का प्राथमिक भंडारण रूप कौन सा है?
a) ग्लाइकोजन
b) ग्लूकोज
c) स्टार्च
d) फ्रक्टोज
उत्तर: c) स्टार्च
विषयवार प्रश्नोत्तरी (Topic-wise MCQs)
1. जीवन प्रक्रियाओं का परिचय (Introduction to Life Processes)
जीवन प्रक्रिया क्या है?
a) कोई भी जैविक गतिविधि
b) संरचना के रखरखाव और मरम्मत को सुनिश्चित करने वाली प्रक्रिया
c) कोई भी गतिविधि जिसमें ऊर्जा खर्च होती है
d) केवल मनुष्यों से संबंधित प्रक्रिया
उत्तर: b) संरचना के रखरखाव और मरम्मत को सुनिश्चित करने वाली प्रक्रिया
दृश्य गति जीवन के लिए पर्याप्त मापदंड क्यों नहीं है?
a) कई जीवित चीजें नहीं हिलतीं
b) गति आणविक स्तर पर हो सकती है
c) निर्जीव चीजें भी हिल सकती हैं
d) उपरोक्त सभी
उत्तर: d) उपरोक्त सभी
वायरस के जीवित होने को लेकर विवाद क्यों है?
a) वे श्वसन नहीं करते
b) वे केवल मेजबान कोशिका के अंदर ही आणविक गति दिखाते हैं
c) वे प्रजनन नहीं कर सकते
d) वे वृद्धि नहीं करते
उत्तर: b) वे केवल मेजबान कोशिका के अंदर ही आणविक गति दिखाते हैं
2. पोषण (Nutrition)
किस प्रकार के पोषण में अकार्बनिक पदार्थों से जैविक पदार्थों का संश्लेषण होता है?
a) स्वपोषी
b) परपोषी
c) मृतोपजीवी
d) परजीवी
उत्तर: a) स्वपोषी
स्वपोषी पोषण के लिए कौन सी प्रक्रिया आवश्यक है?
a) रासायनिक संश्लेषण
b) श्वसन
c) प्रकाश संश्लेषण
d) पाचन
उत्तर: c) प्रकाश संश्लेषण
लार में पाचन में सहायक मुख्य एंजाइम कौन सा है?
a) ट्रिप्सिन
b) पेप्सिन
c) लार एमाइलेज
d) लाइपेज
उत्तर: c) लार एमाइलेज
फफूँद जैसे मशरूम पोषण कैसे प्राप्त करते हैं?
a) प्रकाश संश्लेषण
b) बाहरी विघटन के बाद अवशोषण
c) ग्रहण और आंतरिक पाचन
d) परजीवी
उत्तर: b) बाहरी विघटन के बाद अवशोषण
3. श्वसन (Respiration)
एरोबिक श्वसन का अंतिम उत्पाद क्या है?
a) शराब और कार्बन डाइऑक्साइड
b) लैक्टिक एसिड
c) कार्बन डाइऑक्साइड और पानी
d) ग्लूकोज
उत्तर: c) कार्बन डाइऑक्साइड और पानी
जलीय जीव स्थलीय जीवों की तुलना में अधिक तेजी से श्वसन क्यों करते हैं?
a) उनके फेफड़े छोटे होते हैं
b) पानी में घुला ऑक्सीजन वायुमंडलीय ऑक्सीजन से कम होता है
c) उन्हें अधिक ऊर्जा की आवश्यकता होती है
d) वे शीत-रक्त वाले होते हैं
उत्तर: b) पानी में घुला ऑक्सीजन वायुमंडलीय ऑक्सीजन से कम होता है
मानव फेफड़ों में गैस विनिमय के लिए कौन सा संरचना जिम्मेदार है?
a) ब्रोंकाई
b) एल्वियोली
c) ट्रेकिया
d) डायफ्राम
उत्तर: b) एल्वियोली
संक्षिप्त उत्तर MCQs (SAQs)
जीवित जीवों को अणुगत गति की आवश्यकता क्यों होती है?
- A) संरचना के टूटने के लिए
- B) संरचना बनाए रखने और मरम्मत के लिए
- C) स्थानांतरित करने के लिए
- D) अपशिष्ट बाहर निकालने के लिए
उत्तर: B
जीवन प्रक्रियाएँ क्या हैं?
- A) वृद्धि और प्रजनन
- B) आवश्यक रखरखाव प्रक्रियाएँ
- C) बाहरी पर्यावरण की प्रतिक्रियाएँ
- D) जीवों की आकस्मिक गतिविधियाँ
उत्तर: B
अमीबा अपना भोजन कैसे ग्रहण करता है?
- A) सिलिया के माध्यम से
- B) अंगुलीनुमा प्रवर्धनों का उपयोग करके
- C) प्रसार के माध्यम से
- D) ऑस्मोसिस के माध्यम से
उत्तर: B
स्वपोषी पोषण के लिए मुख्य घटक क्या है?
- A) ऑक्सीजन
- B) नाइट्रोजन
- C) कार्बन डाइऑक्साइड और पानी
- D) प्रोटीन
उत्तर: C
पाचन के दौरान लार क्यों महत्वपूर्ण है?
- A) यह दांतों को साफ करता है
- B) यह भोजन को नम करता है
- C) यह स्टार्च को चीनी में तोड़ता है
- D) उपरोक्त सभी
उत्तर: D
दीर्घ उत्तर MCQs (LAQs)
मनुष्यों में दोहरी परिसंचरण प्रक्रिया की व्याख्या करें।
- A) रक्त हर चक्र में केवल एक बार हृदय में जाता है
- B) ऑक्सीजनयुक्त और ऑक्सीजनरहित रक्त मिश्रित होता है
- C) रक्त हर चक्र में दो बार हृदय से होकर गुजरता है, और दोनों प्रकार के रक्त अलग रहते हैं
- D) रक्त केवल एक दिशा में बहता है
उत्तर: C
पोषक तत्वों के अवशोषण में विली की भूमिका क्या है?
- A) केवल वसा को अवशोषित करता है
- B) अवशोषण के लिए सतह क्षेत्र को बढ़ाता है
- C) पानी को रक्त तक पहुंचाता है
- D) रक्त के साथ गैसों का आदान-प्रदान करता है
उत्तर: B
पौधे पानी के नुकसान को कैसे नियंत्रित करते हैं?
- A) दिन में खोलते हैं और रात में बंद होते हैं
- B) गार्ड कोशिकाओं में पानी के प्रवाह द्वारा
- C) गैस के प्रसार द्वारा
- D) उपरोक्त सभी
उत्तर: B
पाचन में पित्त का कार्य क्या है?
- A) प्रोटीन को तोड़ता है
- B) पेट के अम्ल को निष्क्रिय करता है
- C) वसा के इमल्सिफिकेशन में मदद करता है
- D) आंतों में पानी का अवशोषण करता है
उत्तर: C
निष्कासन में नेफ्रॉन की भूमिका समझाएँ।
- A) रक्त को छानता है और आवश्यक पदार्थों को पुनः अवशोषित करता है
- B) लिम्फ तरल का उत्पादन करता है
- C) कार्बन डाइऑक्साइड को बाहर निकालता है
- D) जटिल कार्बोहाइड्रेट को तोड़ता है
उत्तर: A
कथन और कारण (A&R) MCQs
कथन (A): प्रकाश-संश्लेषण के दौरान ऑक्सीजन एक उप-उत्पाद के रूप में उत्पन्न होती है।
कारण (R): पौधों को ग्लूकोज तोड़ने के लिए सूर्य के प्रकाश की आवश्यकता होती है।- A) A और R दोनों सही हैं, और R, A की सही व्याख्या है
- B) A और R दोनों सही हैं, लेकिन R, A की सही व्याख्या नहीं है
- C) A सही है, R गलत है
- D) A गलत है, R सही है
उत्तर: C
कथन (A): मनुष्यों में श्वसन में दोनों वायवीय और अवायवीय मार्ग शामिल होते हैं।
कारण (R): अचानक तेज गतिविधि के दौरान मनुष्यों की मांसपेशियाँ अवायवीय श्वसन करती हैं।- A) A और R दोनों सही हैं, और R, A की सही व्याख्या है
- B) A और R दोनों सही हैं, लेकिन R, A की सही व्याख्या नहीं है
- C) A सही है, R गलत है
- D) A गलत है, R सही है
उत्तर: A
केस-आधारित प्रश्न MCQs
- केस: एक छात्र ने एक बहुरंगी पत्ते पर 6 घंटे सूर्यप्रकाश में रखने के बाद स्टार्च का परीक्षण किया।
प्रश्न: प्रयोग में अल्कोहल का उपयोग क्यों किया जाता है?
- A) क्लोरोफिल को घोलने के लिए
- B) आयोडीन को अवशोषित करने के लिए
- C) पानी को वाष्पित करने के लिए
- D) स्टार्च की उपस्थिति का परीक्षण करने के लिए
उत्तर: A
- केस: दो गमलों में पौधे घंटाकाच के नीचे रखे गए हैं, जिनमें से एक में पोटेशियम हाइड्रॉक्साइड (CO₂ को अवशोषित करता है) है।
प्रश्न: दोनों पौधों के स्टार्च परीक्षण का परिणाम क्या होगा?
- A) दोनों पौधों में स्टार्च की उपस्थिति देखी जाएगी
- B) केवल बिना पोटेशियम हाइड्रॉक्साइड वाले पौधे में स्टार्च मौजूद होगा
- C) केवल पोटेशियम हाइड्रॉक्साइड वाले पौधे में स्टार्च मौजूद होगा
- D) किसी भी पौधे में स्टार्च मौजूद नहीं होगा
उत्तर: B
- केस: एक मछली को एक्वेरियम में देखा गया। उसकी मुँह और गिल की चीरें लयबद्ध तरीके से हिल रही थीं।
प्रश्न: इस गति का महत्व क्या है?
- A) भोजन कणों को छानने के लिए
- B) गिल के माध्यम से ऑक्सीजन के आदान-प्रदान के लिए
- C) पाचन में सहायता के लिए
- D) शरीर को ठंडा करने के लिए
उत्तर: B
- केस: एक टेस्ट ट्यूब में चूने के पानी और चीनी घोल में खमीर डाला गया। कुछ समय बाद, चूने का पानी सफेद हो गया।
प्रश्न: चूने का पानी सफेद क्यों हो गया?
- A) किण्वन के दौरान ऑक्सीजन का उत्सर्जन
- B) घोल में इथेनॉल का निर्माण
- C) खमीर द्वारा कार्बन डाइऑक्साइड का उत्सर्जन
- D) चीनी के पानी में टूटने के कारण
उत्तर: C
चित्र-आधारित प्रश्न MCQs
- एक पत्ते का क्रॉस-सेक्शन दिखाएँ जिसमें क्लोरोप्लास्ट दिखाई दे रहे हों।
प्रश्न: क्लोरोप्लास्ट का मुख्य कार्य क्या है?
- A) गैसों का आदान-प्रदान
- B) पानी का अवशोषण
- C) प्रकाश-संश्लेषण
- D) स्थानांतरण
उत्तर: C
- मानव श्वसन तंत्र का चित्र देखें।
प्रश्न: अल्वियोली का कार्य क्या है?
- A) ऊतकों तक ऑक्सीजन पहुँचाना
- B) ऑक्सीजन का भंडारण
- C) हवा और रक्त के बीच गैसों का आदान-प्रदान
- D) धूल और रोगाणुओं को फ़िल्टर करना
उत्तर: C
- एक नेफ्रॉन का चित्र देखें।
प्रश्न: बोमैन की कैप्सूल में क्या होता है?
- A) एंजाइम का स्राव
- B) रक्त का छानना
- C) पानी का पुनः अवशोषण
- D) यूरिया को अमोनिया में बदलना
उत्तर: B
- स्टोमेटा के खुलने का चित्र देखें।
प्रश्न: स्टोमेटा के खुलने और बंद होने को क्या नियंत्रित करता है?
- A) प्रकाश की तीव्रता
- B) गार्ड कोशिकाओं में पानी का प्रवाह
- C) कार्बन डाइऑक्साइड की सांद्रता
- D) उपरोक्त सभी
उत्तर: D
रिक्त स्थान भरें MCQs
- ऑक्सीजन की अनुपस्थिति में ग्लूकोज को तोड़ने की प्रक्रिया ________ कहलाती है।
- A) किण्वन
- B) ऑक्सीकरण
- C) वायवीय श्वसन
- D) प्रकाश-संश्लेषण
उत्तर: A
- प्रकाश-संश्लेषण के लिए आवश्यक हरा वर्णक ________ है।
- A) हीमोग्लोबिन
- B) क्लोरोफिल
- C) मायोग्लोबिन
- D) केराटिन
उत्तर: B
- मनुष्यों में रक्त में ऑक्सीजन ________ द्वारा परिवहन किया जाता है।
- A) श्वेत रक्त कोशिकाओं
- B) प्लेटलेट्स
- C) प्लाज्मा
- D) हीमोग्लोबिन
उत्तर: D
- किडनी की संरचनात्मक और क्रियात्मक इकाई ________ है।
- A) नेफ्रॉन
- B) अल्वियोलस
- C) ज़ाइलम
- D) फ्लोएम
उत्तर: A
मिलान करें MCQs
- निम्नलिखित घटकों को उनके कार्यों से मिलाएँ:
| घटक | कार्य |
| A) ज़ाइलम | 1) भोजन का स्थानांतरण |
| B) फ्लोएम | 2) पोषक तत्वों का अवशोषण |
| C) विली | 3) पानी का स्थानांतरण |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-3, B-1, C-2
- C) A-2, B-1, C-3
- D) A-3, B-2, C-1
उत्तर: B
- निम्नलिखित एंजाइमों को उनकी क्रियाओं से मिलाएँ:
| एंजाइम | क्रिया |
| A) सलाईवरी एमाइलेज | 1) प्रोटीन तोड़ता है |
| B) पेप्सिन | 2) स्टार्च तोड़ता है |
| C) लाइपेज | 3) वसा तोड़ता है |
- A) A-1, B-2, C-3
- B) A-2, B-1, C-3
- C) A-3, B-1, C-2
- D) A-2, B-3, C-1
उत्तर: B
सत्य/असत्य MCQs
सत्य या असत्य: स्वपोषी जीव भोजन के लिए अन्य जीवों पर निर्भर करते हैं।
उत्तर: असत्यसत्य या असत्य: अवायवीय श्वसन वायवीय श्वसन से अधिक ऊर्जा उत्पन्न करता है।
उत्तर: असत्यसत्य या असत्य: पौधे वाष्पोत्सर्जन के माध्यम से पानी खोते हैं।
उत्तर: सत्यसत्य या असत्य: मनुष्यों में प्लाज्मा रक्त में ऑक्सीजन का परिवहन करता है।
उत्तर: असत्य (ऑक्सीजन हीमोग्लोबिन द्वारा परिवहन किया जाता है)।
MCQ of Class 10th Science: NCERT Hindi Medium, English Medium, Bengali Medium, Assamese Medium for CBSE and State Boards
Preparing for the Class 10th Science exam can be a daunting task, especially when it comes to mastering multiple-choice questions (MCQs). Whether you're studying in Hindi, English, Bengali, or Assamese medium, this guide provides you with a comprehensive approach to excel in MCQs for CBSE and all state boards. These MCQs are also crucial for various competitive exams like NTSE, Olympiads, and state scholarship tests.
Why Focus on MCQs?
High Weightage: MCQs often form a significant portion of the Class 10th Science exam.
Competitive Edge: Most entrance exams and scholarships include MCQs to test conceptual understanding.
Efficiency: Solving MCQs enhances time management and quick decision-making skills.
Key Topics Covered in Class 10 Science MCQs
Here are some important chapters and topics to focus on:
Physics
Light - Reflection and Refraction: Lenses, mirrors, and ray diagrams.
Electricity: Ohm's Law, resistors in series and parallel, and power calculations.
Magnetic Effects of Electric Current: Electromagnetic induction and magnetic field lines.
Sources of Energy: Renewable and non-renewable energy sources.
Chemistry
Chemical Reactions and Equations: Types of reactions and balancing equations.
Acids, Bases, and Salts: pH scale, common salts, and their properties.
Metals and Non-Metals: Properties, reactions, and uses.
Carbon and Its Compounds: Functional groups and nomenclature.
Biology
Life Processes: Nutrition, respiration, excretion, and transportation.
Control and Coordination: Nervous system and hormonal coordination.
Reproduction: Asexual and sexual reproduction in plants and animals.
Heredity and Evolution: Mendel’s laws and Darwin’s theory.
MCQs for Competitive Exams
NTSE: Focus on critical thinking-based MCQs.
Olympiads: Emphasize conceptual depth in Physics, Chemistry, and Biology.
State-Level Scholarship Exams: Practice questions tailored to the respective state board syllabus.
MCQ Preparation Tips
Understand the Syllabus: Be thorough with the NCERT textbook and state board materials.
Practice Regularly: Solve chapter-wise MCQs after completing each topic.
Mock Tests: Take full-length tests to improve speed and accuracy.
Use Previous Year Papers: Analyze trends and frequently asked questions.
Focus on Diagrams and Tables: Many MCQs are based on diagrams, equations, or data from tables.
Resources for Class 10 Science MCQs
NCERT-Based Resources:
Chapter-end exercises in NCERT books.
Exemplar problems.
Language-Specific Materials:
Hindi Medium: Reference books like “NCERT Science Made Easy” for Hindi medium.
Bengali Medium: Practice papers aligned with West Bengal board.
Assamese Medium: Supplementary materials provided by SEBA.
Online Resources:
Websites offering free MCQ quizzes and PDFs.
Mobile apps tailored for Class 10 Science practice.
Importance of Language-Specific Content
Studying in your preferred medium ensures better understanding and retention. Students from Hindi, Bengali, and Assamese mediums should focus on localized resources while aligning with CBSE patterns for competitive exams.
Conclusion
Mastering MCQs for Class 10th Science is not just about rote learning but understanding concepts deeply. With the right resources and consistent practice, you can excel in your board exams and ace competitive tests. Whether you’re studying in Hindi, English, Bengali, or Assamese medium, start your preparation today and unlock your academic potential!
